Κτήρια Μιχάλη Βράχα (*)

Τίτλος

Κτήρια Μιχάλη Βράχα (*)

Εναλλακτικός τίτλος

'Πάνθεον' - Καφενείο Ζαχαροπλαστείο και Μπαρ

Δημιουργός

Αρχείο Dwight Lewis Marsh

Συνεργάτες

Δήμος Κερύνειας

Ιωάννα Φουρουκλά

Περιγραφή

Έρευνα-κείμενο: Ιωάννα Φουρουκλά - Φώτος Χρ. Λουκάς

Σημείωση: η περιγραφή των τεμ. 19+20 είναι ίδια, καθώς τα κτήρια έχουν κοινή χρήση, με ιδιοκτήτη τον Μιχάλη Βράχα - σύζυγος Θεοφάνας Γαλακτίου.

ΑΠΟ ΤΟΥ ΒΡΑΧΑ ΩΣ ΤΟ ΤΟΙΧΟΥΔΙ...
Όλα σχεδόν τα κτήρια της δυτικής πλευράς της Ακτής Κανάρη είναι κτισμένα πάνω σε αποθήκες, κυρίως χαρουπιών, τα δε ανώγια τους είναι διαμπερείς κατοικίες με είσοδο επί της οδού Κωνσταντινουπόλεως. Εξαίρεση αποτελεί το κτήριο στο τεμάχιο 21, του Μιχάλη Βράχα, όπου το ισόγειο ήταν καφενείο και οι όροφοι οικία.

Τα τεμ.19+20+21+24 στη σειρά, ήταν ιδιοκτησίες της οικογένειας Βράχα -άλλοτε Χ''Κωστή Χ''Πέτρου- μιας από τις πρώτες γνωστές Κερυνειώτικες οικογένειες.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΒΡΑΧΑ
Το πρώτο ξαναζωντάνεμα της πόλης επί τουρκοκρατίας προέρχεται από τους ναυτικούς, καταφέρνοντας να διατηρήσουν το εμπόριο με την απέναντι ακτή της Μικράς Ασίας και τα νησιά του Αιγαίου. Καπεταναίοι από ελληνικά νησιά εγκαθίστανται στην Κερύνεια και παντρεύονται ντόπιες κοπέλες, δίνοντας στις οικογένειες τους επίθετα από τον τόπο καταγωγής τους: Κρανιδιώτης, Χιωτέλλης, Σκοπελίτης, Λιβέρδος, Βράχας... Αποτέλεσμα της οικονομικής άνεσης, ήταν τα αρχοντικά τους στο λιμάνι με τις τεράστιες αποθήκες.
ΟΝΟΜΑ ΒΡΑΧΑ
Ελήφθησαν πληροφορίες από την ιστορικό Δρ Έρση Δημητριάδου καθώς και από το βιβλίο της Ρήνας Κατσελλή, 2005, «Προβλήματα επωνύμων των Κερυνειωτών κατά το 19ο και 20ο αιώνα, στο βιβλίο 'Γεννηθέντων εν Κυρήνεια από του έτους 1880-1905'» στο Ιστολόγιο του Λουκά Λουκά.
Σύμφωνα με τον Πέτρο Βράχα, ο πατέρας του ήταν ο Χ"Κωστής και παππούς του ο Χ"Πέτρος. Γι αυτό και τα παιδιά τους είχαν το επώνυμο Χ"Κωστή Χ"Πέτρου. Έτσι, τα αδέλφια Πέτρος, Δημήτρης, Γιάννης, Αγησίλαος, Αντώνης και Μιχάλης είναι καταχωρημένα με αυτό το όνομα. Ο Χ"Κωστής Χ"Πέτρου είχε σύζυγο την Κατινού (Αικατερίνη) Χ"Κωστή Χ"Πέτρου, όπως αναφέρονται στο βιβλίο γεννηθέντων.
Ο Πέτρος Βράχας, όμως, θέλησε να αλλάξει το επώνυμό του όταν πήρε την Ελληνική υπηκοότητα, αφού και ο παππούς του ο Χ"Πέτρος ήταν από τη Ζάκυνθο, και η γυναίκα του πατέρα του, Κατινού, είχε καταγωγή από τα Κύθηρα (γένος Meliciano ή Miliziano). Με την ελληνική υπηκοότητα, οι Έλληνες είχαν κάποιες φοροαπαλλαγές βάσει της νομοθεσίας των Άγγλων στην Κύπρο. Αποφάσισε, λοιπόν, το «Βράχα», από το όνομα χωριού της Ζακύνθου -Βράχα ή Βραχάδες- το οποίο ωστόσο δεν εντοπίζεται σε χάρτη.
Όσο ζούσε ο πατέρας Χ"Κωστής δεν συμπαθούσε το νέο επώνυμο, που εκτόπιζε το δικό του όνομα και το όνομα του πατέρα του. Με το αρχικό επώνυμο «Τα παιδιά του Χ"Κωστή Χ"Πέτρου» αναφερόταν και η Θεοφάνα Γαλακτίου, που παντρεύτηκε το Μιχάλη Χ"Κωστή Χ"Πέτρου (Βράχα), όπως και όλοι οι Κερυνειώτες μιας κάποιας ηλικίας, μέχρι και τη δεκαετία 1960.
Πρώτος ο Πέτρος αναφέρθηκε με το καινούργιο του επώνυμο σε κάποια δημοσίευση εφημερίδας, στο τέλος της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα. Το επίθετο εδραιώθηκε μετά το θάνατο του γενάρχη Χ"Κωστή Χ"Πέτρου, κυρίως με το καφενείο που άνοιξαν δυο από τα παιδιά του (σ.σ. προφανώς ο Αντώνης και ο Μιχάλης), στις αποθήκες της Ιεράς Μονής του Σινά στο λιμάνι της Κερύνειας, που βρισκόταν στο ισόγειο σπιτιού, που κατά πάσα πιθανότητα είχε αγοράσει η οικογένεια από το μοναστήρι αυτό. Το καφενείο έγινε γνωστό ως καφενείο «Βράχα» και μια από τις πρώτες καταγραφές του καινούργιου επιθέτου είναι το 1921, όταν κάποιος κλέφτης έκανε διάρρηξη στο καφενείο...

Της Κερύνειας μας... σταχυολογήματα

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΝΟΝΤΑΣ, το αρχικό σόι Βράχα έχει ως εξής:
Ο Χ"Πέτρος Βράχας και η Θεοδώρα Παπαχαραλάμπου απέκτησαν 6 παιδιά (Χ"Κωνσταντής, Χαράλαμπος, Ευφροσύνη, Μαρίτσα, Χ"Γιώρκης και Χριστόφορος). Ο πρωτότοκος Χ"Κωνσταντής (ή Χ"Κωστής) με την Αικατερίνη Meliciano (ή Miliziano) απέκτησαν 6 γιους (για τους οποίους γίνεται μνεία πιο κάτω): Πέτρος, Δημήτρης, Γιάννης, Αγησίλαος, Αντώνης και Μιχάλης· τα παιδιά του Χ"Κωστή Χ"Πέτρου - Βράχα.

Μέλη της οικ. Χ''Κωστή Χ''Πέτρου - Βράχα

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ...
Σύμφωνα με μαρτυρίες στο βιβλίο της Θεοφανώς Κυπρή ‘Η Κερύνεια στις μνήμες των εκτοπισμένων Ελλήνων κατοίκων της’: Τα ισόγεια των κτηρίων στο λιμάνι ήταν αποθήκες, με εξαίρεση την ιδιοκτησία Μιχάλη Βράχα, όπου το ισόγειο ήταν καφενείο και οι όροφος οικία [τεμ. 21]. Προηγουμένως εκεί, είχε τον καφενέ του ο Κιάμηλος, λαϊκός βιολιστής και ψαροπούλης, πριν μεταφερθεί δίπλα στο Δημοτικό Παντοπωλείο…
Τα τεμ. 19+20 ήταν αποθήκες της Μονής Σινά, τις οποίες, καθώς και μία αποθήκη χαρουπιών στον Βαβυλά, διαχειριζόταν ο ηγούμενος της Μονής. Αργότερα, ο Μιχάλης Βράχας τις αγόρασε και τις μετέτρεψε σε… ‘κέντρον μεγάλον’, το μετέπειτα 'Πάνθεον'.
Σύμφωνα με τον Ιωάννη Γαλακτίου: Αυτές οι αποθήκες ήταν οι τελευταίες που κτίστηκαν στην Ακτή Κανάρη και τελείωσαν στα μέσα της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αι. Αργότερα ένα μέρος τους, το τεμ. 21, μετατράπηκε σε καφενείο με ανώγειο σπίτι.

Μιχάλης Βράχας, Θεοφάνα Γαλακτίου κά

Γεώργιος Π. Χατζηπαρασκευά "Κιάμηλος"

ΑΝΩΓΕΙΑ
- Τα ανώγεια των κτηρίων στα τεμ.19+20 έχουν κοινή είσοδο επί της οδού Κωνσταντινουπόλεως 21 και περιλαμβάνουν διαμερίσματα, τα οποία νοικιάζονται κυρίως σε ξένους, με νοίκι που το 1960 έφτανε τον μισθό καθηγητή! Αργότερα προστίθεται δεύτερος όροφος, με ένα δωμάτιο και μπαλκόνι, το οποίο λίγα χρόνια πριν την εισβολή νοικιάζει η καθηγήτρια μουσικής, Έλλη Σταύρου. Σύμφωνα με τον Πέτρο Βράχα, τα ανώγεια κληρονόμησε η αδελφή του, Νινέττα, παιδιά του Φρίξου Βράχα.
Σύμφωνα με την Ρήνα Κατσελλή στο βιβλίο 'Σάβας Χρίστης': "Στις 18-7-1925 και για δύο χρόνια, ο Σάβας Χρίστης νοικιάζει κάποιο από τα ανώγεια διαμορφώνοντάς το σε γραφείο. Έχει μπαλκόνι και θέα το γραφικό λιμάνι και είσοδο από την οδό Κωνσταντινουπόλεως, αλλά σπάνια τον βλέπει, καθώς από το πρωί έχει δουλειές στο δικηγορικό γραφείο, συσκέψεις του Δημαρχείου και της Σχολικής Επιτροπής, υποχρεώσεις στον Γυμναστικό Σύλλογο Πράξανδρο, επισκέψεις στη Θέρμια…"
- Το ανώι κτηρίου στο τεμ. 21 -οικία του ζεύγους Μιχάλη & Θεοφάνας- αριθμείται επί της οδού Κωνσταντινουπόλεως αρ. 19 και είχε ολοκληρωθεί το 1962. Σύμφωνα πάλι με τον Πέτρο Βράχα, το κτήριο κληρονόμησαν: το μισό η σύζυγος του Μιχάλη Βράχα, Θεοφάνα, και το άλλο μισό τα τέσσερα (4) αδέλφια του: Πέτρος, Αντώνης, Αγησίλαος και Γιάννης. Σύμφωνα με την Έλενα Βράχα: το μερίδιο του Αγησίλαου κατέληξε στις εγγονές του, Έλενα και Δανάη, κληρονομιά από τον πατέρα τους Κωνσταντίνο Βράχα...

ΙΣΟΓΕΙΑ
Στα ισόγεια των τεμ. 19+20, οι αποθήκες με είσοδο επί της Ακτής Κανάρη, μετατράπηκαν στα μέσα της δεκαετίας του '50 σε καφενείο "Βράχα" και αργότερα Καφέ-Ζαχαροπλαστείο-Μπαρ "Πάνθεον" του Μιχάλη Βράχα.
Το πρώτο κτίσμα στη σειρά [τεμ.19] ανέκαθεν πλευρίζει ένα δέντρο -φίκος κατά τους παλαιότερους- το οποίο συναντούμε σε όλες σχεδόν τις φωτογραφίες, πότε καχεκτικό και πότε με πλούσια φυλλωσιά. Κατά περιόδους, κάτω από τον ίσκιο της, στα λιγοστά τραπεζάκια και καρέκλες, τελωνειακοί -κυρίως- υπάλληλοι και αστυνομικοί, απολάμβαναν τη δροσιά της.
Το ‘Πάνθεον’, αργότερα, αναλαμβάνει και λειτουργεί ο Κωσταρής Βράχας (αδελφότεκνός του Μιχάλη) και γιος των Ιωάννη Βράχα & Κλεοπάτρας ΧατζηΚωνσταντή. Ο Κωσταρής είναι και ιδρυτικό μέλος της ΠΑΕΚ και όταν αυτή, γύρω στο 1964 δεν είχε οίκημα λόγω της πολιτικής κατάστασης στο νησί, ξεκίνησε κάθε Δευτέρα τόμπολα στο καφενείο του, για να μαζευτούν λεφτά. Και τότε η ΠΑΕΚ νοίκιασε για λίγο το κτήριο δίπλα, τεμ. 24, από τον Αντώνη Βράχα, μέχρι αυτή να μετακομίσει στην ανατολική πλευρά της Ακτής Κανάρη, στις αποθήκες Σεβέρη.

Κωσταρής Ι. Βράχας

Κωσταρής Ι. Βράχας κά

Κωσταρής Ι. Βράχας κά

ΤΙΜΟΚΑΤΑΛΟΓΟΣ του 'Πάνθεον'
Καφές, κακάο, τσάι: γρ. 4
Παγωτό: γρ. 6
Παγωτό διπλό: 1 σελίνι
Γλυκίσματα:
Πάστα παρί , καταΐφι , μπακλαβάς, πάστα αμυγδάλου, βαρκούλα: γρ. 6
Αναψυκτικά: γρ. 6
Μπύρα μεγάλη: 3,5 σελίνια
Μπύρα μεγάλη με μεζεδάκια (8 πιατάκια): 7 σελίνια
Επί Κωσταρή Βράχα προστέθηκε και η σπεσιαλιτέ:
Πάστα παρί με παγωτό ή καταΐφι με παγωτό: γρ. 12

ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΟ 1974...
Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Κωσταρή, το 1970, παραμένει κλειστό ως το 1972, όταν νοικιάζει το κατάστημα ο Αρμενικής καταγωγής Carl Tateosian (πιθανόν με τον αδελφό του) μετονομάζοντάς το σε "Φιλοξενία". Ο πατέρας τους εργαζόταν στον Αμερικανικό σταθμό Καραβά. Μετά την εισβολή άνοιξαν την δισκοθήκη Altamira στη Λευκωσία, η οποία μετατράπηκε αργότερα σε καμπαρέ υπό άλλη διεύθυνση, ενώ ο Κάρλος κατέληξε στο Λονδίνο, υπάλληλος σε εστιατόριο. Υπάρχει η καταχώρηση στον Τηλεφωνικό Κατάλογο Κερύνειας, "Φιλοξενία Εστιατόριο, Μπαρ, Καφέ - Ακτή Κανάρη 2, Λιμένας Κυρηνείας, 453161 (χωρίς να είναι ξεκάθαρο σε ποιο από τα τρία τεμάχια αντιστοιχεί το νο.2)

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΛΙΑ θυμάται ο Ιωάννης Γαλακτίου...
Το κέντρο 'Πάνθεον' κοσμούσε βαλσαμωμένος καρχαρίας. Ψαρεύτηκε από τον Χρυσόστομο Αθανασίου-Αβέρωφ. Είχαν γίνει και άλλες ανεπιτυχείς προσπάθειες να πιάσουν τον καρχαρία γιατί πείραζε τα παραγάδια, κόβοντας την εκατοστάρα μισίνα. Ο Χρυσόστομος κόλλησε ένα μεγάλο αγκίστρι σε λεπτό συρματόσχοινο 3-4 μ. και στη συνέχεια σε ανθεκτική λιμιστήρα. Στο τέλος τα έδεσε σε ένα μικρό βαρελάκι κι αφού δόλωσε το αγκίστρι με τη μελάνα τα έριξε απέναντι από το φάρο περιμένοντας. Σε λίγο είδε το βαρελάκι να μισοβουλιάζει και κατάλαβε ότι πιάστηκε ο ‘ερίφης’. Πήγε κοντά, άδραξε το βαρελάκι αλλά παρόλο που προσπάθησε δεν κατάφερε να ανεβάσει τον καρχαρία στη βάρκα. Στη σχετική πάλη που έγινε, ο καρχαρίας απαγκιστρώθηκε αλλά για κακή του τύχη το αγκίστρι τον άρπαξε από την σκληρή μύτη στο πάνω μέρος του κεφαλιού του. Τότε ο Χρυσόστομος τον έδεσε στην πρύμνη και τον ρυμούλκησε σιγά-σιγά στο λιμάνι.
Αφού τον έσυραν από τη ράμπα των Εγγλέζων, τον κρέμασε στην αποθήκη του φωνάζοντας: - Πέρασε κόσμε να δεις το θηρίο! βάζοντας και είσοδο μερικά γρόσια.
Ο Σάββας Καπετανόπουλος (γιος του καπετάν Παναή) ψάχνοντας σε βιβλίο, σύγκρινε το θηρίο με τις φωτογραφίες και αποφάνθηκε: - Καρχαρίας ο γλαυκός!
Τελικά το… θηρίο ψόφησε σε δύο ώρες περίπου.
Εκείνες τις ημέρες βρίσκονταν στο λιμάνι σφουγγαράδες και πρότειναν στον Μιχάλη Βράχα να αγοράσει το δέρμα του και να το βαλσαμώσουν ως διακοσμητικό στο κέντρο, όπως κι έγινε. Οι σφουγγαράδες έγδαραν τον καρχαρία και το δέρμα έναντι 5 λιρών, αφού παραγεμίστηκε, κρεμάστηκε στην οροφή του 'Πάνθεον'.
Για την ιστορία, ο καρχαρίας έβγαλε γύρω στις 50 οκάδες καθαρό κρέας το οποίο έγινε ανάρπαστο...

Μια παλαιότερη ιστορία με αποξηραμένο καρχαρία στο Λιμάνι της Κερύνειας βρίσκεται στο εισαγωγικό κείμενο του Σταύρου Γ. Λαζαρίδη από το βιβλίο 'Στην Κύπρο, τη Χώρα της Αφροδίτης' του Émile Deschamps, 1898.

Στην Κύπρο, τη Χώρα της Αφροδίτης

Ημερομηνία

1960/1969

Τύπος

image

Μορφή

jpg

Θέμα

Εστίαση / Διασκέδαση See all items with this value

Αεροφωτογραφία See all items with this value

Συσχέτιση

Οι αποθήκες Βράχα το 1902

Οι αποθήκες Βράχα μετά το 1914

Οι αποθήκες Βράχα

Αποθήκες Βράχα δεκαετίας 1950

Το 'Πάνθεον' προ του 1972

Επωνυμία "Βράχα - Πάνθεον"

Τμήμα του "Πάνθεον"

Ο Μακάριος με φόντο το Καφενείο Βράχα το 1960

Όταν το 'Πάνθεον' αλλάζει όνομα και διεύθυνση

Όψεις τεμ. 19+20+21 επί οδού Κωνσταντινουπόλεως

Χωρική κάλυψη

35.342367, 33.319281

35.342288, 33.319272

Τοποθεσία

Ακτή Κανάρη

Αναγνωριστικό

1017_Ακτή Κανάρη_000_019+20+21_0019

Αναφέρει

Featured